Drogi Krzyżowe Kaszub i Kociewia 
                              Sianowo - Hopowo - Bytonia.

Pod takim tytułem w 2017 roku  ukazała się moja kolejna książka. Poprosiłem o wsparcie finansowe Urząd Województwa Pomorskiego w Gdańsku i otrzymałem na ten cel stypendium. By  zrealizować to zadanie musiałem je wesprzeć środkami własnymi. Bardzo się cieszę, że udało mi się tego dokonać  i zawrzeć na stronicach książki szczegółowy opis powstania tych obiektów sakralnych. Oczywiście mowa tu o Drogach Krzyżowych wykonanych rękoma  rzeźbiarzy ludowych Kaszub i Kociewia. 

Wstęp do  książki napisał mój syn Wojciech, natomiast zakończeniem opatrzyła  moja wnuczka Monika Pawelec, z czego jestem bardzo zadowolony, bo to jakby rodzinna książka. 

Słowa wstępu do książki, jak i zakończenie pozwolę sobie przytoczyć w całości.

Spod znaku krzyża

Wstęp do lektury

       Czy przyglądając się miejscu naszego życia dostrzegamy jakieś jego granice? Czy pośród ludzi, którzy nas otaczają spotykamy także osoby twórcze? Czy przeszukując pokłady własnej pamięci nie mieszamy niczego w jej zawartości? Czy krzyż obecny w naszej kulturze jest znakiem także naszego życia? Region, twórczość, pamięć i krzyż to w największym skrócie treść niniejszego zbioru. Miejsca, ludzie, działania i wydarzenia, wspomnienia i relacje, refleksje i cytaty wypełniają kolejne strony tego tomu - kolejnej książki wydanej własnym trudem i sumptem Autora.

        Kaszuby i Kociewie to geograficzne przestrzenie zbioru. Ale przecież nie o całych regionach tu mowa. Rozciągnięty trójkąt trzech miejscowości - Sianowa, Hopowa i kociewskiej Bytoni  -0 stanowi swoisty pryzmat  oglądu spraw rozmaitych. Sprawą kluczową jest tu praca twórcza - praca głównie rzeźbiarzy, ale też malarzy, hafciarek, poetów i innych regionalnych twórców; praca ludzi, którzy będąc  znanymi nie tylko sobie najbliższym, jakieś dobro i piękno, i jakąś prawdę wydobywającą z dostępnej  również innym materii. Owi twórcy, a wśród nich także oddani społecznicy, są profesjonalistami w szerokim i amatorami w szlachetnym znaczeniu  tego ostatniego słowa - prawdziwymi miłośnikami tego, co robią z pasją. Miłość wlaną w ich rozliczne dziełka i dzieła  dostrzec może każdy, kto jest otwarty na wielorakość  ludzkiej kultury i komu nie przeszkadza również takowej lokalność. A jest to miłość zaraźliwa. W książce nie brak przedstawień osób. które zachęcone  staraniem i przykładem innych, wzięły do ręki jakieś dłuto lub pędzel i od tej pory same z zapałem tworzą. 

         Cała książka jest wyrazem pamięci  - jej Autora oraz jej bohaterów. To jest pamięć o ludziach, tych żyjących i tych, którzy odeszli, wśród nich także o pomordowanych; to jest  pamięć o przeszłości własnego domu i jego okolic, pamięć o obrzędach, zwyczajach i społecznych relacjach. To jest także bieżąca pamięć o Bogu i o znaku krzyża. Krzyżowe drogi, które - przy znaczącym wpływie i pracy Autora  niniejszego tomu - powstały w Sianowie, Hopowie i Bytoni, są nie tylko religijnymi etykietami  lokalnej kultury Kaszub i Kociewia, ale przede wszystkim miejscami żywej wiary mieszkających tu ludzi. Oni przy tych drogach krzyżowych  najzwyczajniej się modlą - dziękując Bogu za to, za co mogą dziękować, przepraszając za to, za co winni przepraszać, i najpewniej też prosząc po to, o co ośmielają się prosić.   Słusznie napisano, że "Krzyż Chrystusa jest nie tylko nauką  mądrości chrześcijańskiej, ale także zasadą poznania drogi życia chrześcijańskiego". Jako taki, "piętnuje wszystkie gnostycyzmy i spirytualizmy, które gardzą ciałem i materią stworzoną przez Boga. Potępia wszystkie elitaryzmy, które pogardzają człowiekiem ubogim i prostym", pozostaje  "krytyczną prawdą wobec tendencji do adorowania Boga  przeciw człowiekowi lub usuwania go z dziejów ludzkiej historii".   Świadomie przeżywana Droga Krzyżowa odgrywa więc ważną rolę w budzeniu i ugruntowaniu autentycznych postaw chrześcijańskich. Nabożeństwo to bowiem łatwo można przekształcić  osobistą lub zespołową rewizję życia , aby odkryć życzenie Boga względem siebie, sióstr i braci. Temu refleksyjnemu celowi winny służyć  zwłaszcza treści rozważań przy kolejnych stacjach, dalekie od intencji wywoływania tylko przemijających wzruszeń i nastroju grozy.  Każde z wydarzeń dramatu pasyjnego jest znakiem Bożej inicjatywy, zaproszenia człowieka  do współpracy z Bożą łaską" ( Ks. Jerzy Józef Kopeć CP, Droga krzyżowa kontemplacją mądrości krzyża i paschalnej ofiary Jezusa Chrystusa,  "Anamnesis", Biuletyn komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów i Episkopatu Polski, nr 25.) 

             Bóg jeden wie, co dokonywało się w sercach twórców, gdy w tych trzech miejscowościach Kaszub i Kociewia - Sianowie, Hopowie i Bytoni - pomysłowością, zapałem i fizyczną pracą  wznosili swoje religijne dzieła. I Bóg jeden wie, co o tych dziełach myślą  przebywający w ich pobliże pielgrzymi i turyści oraz mijający je po drodze przechodnie. Książka mojego Taty jest tu niewątpliwie jakąś podpowiedzią, możliwym zarysem tych wydarzeń serca i rozmaitych poruszeń umysłu. Stanowi bowiem z jednej strony sprawozdanie kronikarza prac, z drugiej - zapis obserwacji i refleksji  ich współwykonawcy, a z jeszcze innej - wyraz głębokiej wiary Autora i moderatora. To wiara religijna i twórcza zarazem  - wiara, która w dziele budowania kaszubskich i kociewskich Dróg pomagała pielęgnować  rodzące się pomysły, przezwyciężać trudności w ich propagowaniu, splatać ludzkie serca i dłonie e pracy dla wspólnego dobra. I to jest wiara, której owocem jest również niniejsza książka.  Niech więc i ona znajdzie  swoje miejsce w sercach i domach czytelników. I niech przypomina o znaku krzyża.

                                                                                         Wojciech Edmund Zieliński 

                                          Lewa strona Drogi Krzyżowej w Sianowie

                                              Prawa strona Drogi Krzyżowej w Sianowie

Stacja I

Rzeźbił Henryk Dejk z Żukowa

Henryk Dejk ze swoją płaskorzeźbą  - stacja I

                                                                         Stacja II

                                    Po prawej stronie Jerzy Kamiński (autor) z Barłożna z kolegą

                                                                         Stacja III

                            Rzeźbił Jerzy Walkusz z Hopowa. Poniżej Jerzy w swojej pracowni

                                                                         Stacja IV
                                                    Rzeźbił Czesław Birr z Mściszewic

             

                                                                      Stacja V

                                       Rzeźbił  Jerzy Kamiński z Barłożna  (stoi po prawej)

                                                                        

                                                                   Stacja VI

                                        Rzeźbił Maciej Zagórowicz ze Zwartówka

                                                                 Stacja VII

                                              Rzeźbił Henryk Lepak z Bytowa.
                       Na zdjęciu poniżej Henryk w swojej pracowni opowiada o swojej pracy

                                               

                              

                                                                   Stacja VIII

                                         Rzeźbił Rajmund Zieliński ze Zblewa - na zdjęciu

                         

         
                                                                           Stacja IX
                                                    Rzeźbił Stanisław Śliwiński z Gdańska

                                                                    Stacja X
                                             Rzeźbił Stanisław Śliwiński z Gdańska

                                                                           Stacja XI
                                                    Rzeźbił Józef Semmerling z Gdańska

                                                             Stacja XII
                                       Rzeźbiła Janina Gliszczyńska z Przęsina

               
                                                            Stacja XIII
                                         Rzeźbiła Halina Krajnik z Kościerzyny

                                                                   Stacja XIV

                                   Rzeźbił Włodzimierz Ostoja-Lniski z Czerska

                                                                 Stacja XV

                                      Rzeźbiła Janina Gliszczyńska z Przęsina

Pierwsza uroczyste nabożeństwo Drogi Krzyżowej w Sianowie odprawione zostało w piątek 5 marca 2004 roku. Tak napisałem w mojej książce;
              O 16:40 lud kaszubski ruszył procesjonalnie  za krzyżem na drogę Męki Pańskiej. Ogromne wzruszenie. To po naszej Drodze Krzyżowej, wykonanej prostymi rękami prostych ludzi - twórców ludowych, idą setki osób, a każdy pewnie w jakiejś intencji. Pewnie proszą o przebaczenie win, zanoszą modły, by znaleźć pracę, by dzieci nie były głodne, by tata przestał pić, by miłość zwyciężyła zło. Może i za nami ktoś wspomni do Boga? Słońce skryło się za dachem kościoła z tronem Matki Bożej Sianowskiej. Było bardzo zimno, leżał śnieg. Drodze Krzyżowej przewodniczył  ksiądz profesor Jan Perszon  z kaplicy na końcu placu, skąd głosił słowo Boze. Modlitwy w Drodze Krzyżowej głosił Eugeniusz Pryczkowski, natomiast lektorami przy poszczególnych stacjach byli: Zbigniew Joskowski z Elbląga, Ida Czaja z Kartuz, Mariusz Szmidka z Kartuz, Wanda Kiedrowska ze Stężycy, Tadeusz Bigus z Sierakowic, Iwona Mejer z Klukowej Huty, Albin Bychowski z Banina, Maria Wenta z Kolonii, Eugeniusz Roszkowski z Borkowa, Dorota Wilczewska z Kartuz, Maria Krauza z Rębu, Jacek Lange z Gościcina, Magdalena Bisewska z Miszewa, Magdalena Kropidłowska z Sierakowic. Księdzu Preszonowi towarzyszył  zespół śpiewaczy "Chóranka" z Banina. Procesja przesuwała się od stacji do stacji i było coraz zimniej. Pracowały kamery, moja też, błyskały flesze aparatów fotograficznych. Kto może rejestruje to niecodzienne wydarzenie. Ziąb doskwierał, to też włożyłem kapelusz na głowę i zdjąłem na  "kłaniamy Ci się Jezu Chryste i błogosławimy Ciebie...". Stacja XV. Tutaj stosowną modlitwę czytał prezes Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego prof. Brunon Synak. Nabożeństwo miało się ku końcowi. Na wschodnim nieboskłonie zawisł b;lady księżyc prawie w pełni. Niebo z granatu przechodziło w czerń  wśród której iskrzyły się niezliczone gwiazdy. Cała ceremonia odprawiana była w języku kaszubskim. Ja rozumiem mowę tego ludu, bo tu wśród braci Kaszubów przyszło mi żyć i  działać na niwie upowszechniania kultury i sztuki ludowej. Jedni odprowadzali krzyż do kościoła ,  inni wchodzili do Domu Pielgrzyma na dalszą część uroczystości przy kuchu i kawie. 

                                  Uczestnicy nabożeństwa Drogi Krzyżowej w Sianowie

                      Prof  Brunon Synak i Eugeniusz Pryczkowski przy XV stacji Drogi Krzyżowej

                      Henry Dejk odbiera podziękowanie z rąk profesora Brunona Synaka                                       

       
                   Edmund Zieliński odbiera podziękowanie z rąk profesora Brunona Synaka

Od lewej - Halina Krajnik, Jerzy Walkusz, Henryk Dejk,  Edmund Zieliński, Janina Gliszczyńska, niżej - Czesław Birr




Przenieśmy się teraz do wsi Hopowo, gdzie z inicjatywy znanego artysty i regionalisty Jerzego Walkusza, wokół jego kapliczki wybudowanej przed laty postawiona  została Droga Krzyżowa.

        Podczas odwiedzin u państwa Walkuszów w lipcu 2017 w czasie zbierania materiału do książki.
               Od lewej - Marian Kowalewski, Krystyna Walkusz, Jerzy Walkusz i Edmund Zieliński

                               Jerzy Walkusz wśród  drewna do Drogi Krzyżowej

                                            Stację IX  rzeźbi Marian Krefta

                                                 Paweł Kitowski rzeźbi stację I

                   Rzeźbią Edward Jastrzębski, Zdzisław Grajper  i  Teodor Laszkowski

             
                                           Jerzy Kamiński w towarzystwie dzieci z Hopowa

             
     Teodor Laszkowski, Zdzisław Grajper i Edward Jastrzębski. Przygląda się Krystyna Walkusz

                                                        Jerzy Kamiński i dzieci z Hopowa

                                         

             

Nabożeństwo poświęcenia Drogi Krzyżowej w Hopowie.  Od lewej Ojciec Marek Walkusz, ks. Tadeusz Łącki i ks. Bogusław Rumiński.

Jerzy Walkusz dziękuje za udział w nabożeństwie. 

Mój Przyjaciel Jerzy Walkusz zmarł w środę 8 listopada 2017 roku w Godzinie Miłosierdzia  Bożego o 15:15 w otoczeniu modlącej się rodziny w swoim rodzinnym domu. Nabożeństwo żałobne i pogrzeb odbył się w piątek 10 listopada 2017 o godzinie 14 w Hopowie.

Jerzy - niech Ci Dobry Bóg da wieczne spoczywanie i użyczy skrawka Nieba, byś dalej mógł tworzyć swoje burczybasy, trombity, rzeźby na Chwałę Boża.  A w wolnej chwili  zaśpiewaj naszą żołnierską piosenkę  - już zachodzi czerwone słoneczko...

Kalwaria Kociewska, czyli Droga Krzyżowa w Bytoni

IV plener - z mojego sztambucha.

Niedziela 29 sierpnia 2010, 10:10

Miesiąc niepisania  i nazbierało się trochę do zanotowania. Nareszcie mamy normalna pogodę  (po upałach) dla naszej szerokości geograficznej. Najbardziej godnym odnotowania jest  IV Plener Artystów Ludowych Pomorza, który trwał od 8 - 18 sierpnia.

W Bytoni, na zakończenie IV pleneru, w środę dnia 18 sierpnia 2010 o godzinie 16:00, poświęcona została przez księdza prałata Zenona Góreckiego - proboszcza Zblewskiej parafii, Droga Krzyżowa  mojego projektu, a wykonana przez rzeźbiarzy z Kaszub i Kociewia. Ks. prałat nazwał ten obiekt sakralny - swoistą Kalwarią Kociewską.

W uroczystym poświęceniu wzięło udział wiele mieszkańców Bytoni, jak i oficjele - starosta Burczyk, wójt Krzysztof Trawicki, senator Andrzej Grzyb, dyrektor Muzeum Ziemi Kociewskiej Andrzej Błażyński, ja i uczestnicy pleneru. 

Będzie dalszy ciąg.